Khai mạc cuộc họp, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên phát biểu, ngày 19/4/2024, Chính phủ ban hành Nghị định số 43/2024/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết về xét tặng danh hiệu "Nghệ nhân nhân dân", "Nghệ nhân ưu tú" trong lĩnh vực nghề thủ công mỹ nghệ (Nghị định số 43) thay thế cho Nghị định số 123/2014/NĐ-CP của Chính phủ quy định về xét tặng danh hiệu "Nghệ nhân nhân dân", "Nghệ nhân ưu tú" trong lĩnh vực nghề thủ công mỹ nghệ (Nghị định số 123).

Vào ngày 19/9/2024, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 1010/QĐ-TTg về việc thành lập Hội đồng cấp Nhà nước xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân nhân dân”, “Nghệ nhân ưu tú” trong lĩnh vực nghề thủ công mỹ nghệ lần thứ 5 (Hội đồng). Hội đồng có nhiệm vụ giúp Thủ tướng Chính phủ tổ chức xét, lựa chọn những cá nhân có đủ điều kiện tiêu chuẩn để trình Thủ tướng Chính phủ xem xét và đề nghị Chủ tịch nước tặng danh hiệu “Nghệ nhân nhân dân”, “Nghệ nhân ưu tú” đối với lĩnh vực thủ công mỹ nghệ lần thứ 5.

Bộ trưởng cũng nhấn mạnh, theo quy định của Nghị định số 43 và điều khoản chuyển tiếp việc xét tặng lần này đối với các cá nhân về đối tượng và tiêu chuẩn theo Nghị định số 123. Bởi gần một năm qua, cấp địa phương và cấp bộ đã xem xét để đề xuất lên Hội đồng cấp Nhà nước. Cho nên điều khoản chuyển tiếp Nghị định số 43 cho phép xét những đề xuất của Hội đồng cấp tỉnh, Hội đồng cấp bộ theo tinh thần Nghị định số 123 và ở Hội đồng cấp Nhà nước xét theo tinh thần của Nghị định số 43 mới ban hành tháng 4/2024.

Tại cuộc họp, đại diện cơ quan thường trực, ông Ngô Quang Trung - Cục trưởng Cục Công Thương địa phương đã báo cáo về việc thụ lý hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu "Nghệ nhân nhân dân”, “Nghệ nhân ưu tú" trong lĩnh vực nghề thủ công mỹ nghệ lần thứ 5.
Cụ thể, về xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân nhân dân", Hội đồng cấp tỉnh đề nghị xét cho 22 người, Hội đồng chuyên ngành cấp Bộ xét, đề nghị Hội đồng cấp Nhà nước xét tặng cho 10 người.

Xét tặng danh hiệu "Nghệ nhân ưu tú, Hội đồng cấp tỉnh đề nghị xét cho 69 người; Hội đồng chuyên ngành cấp Bộ xét, đề nghị Hội đồng cấp Nhà nước xét tặng cho 60 người, trong đó, xét truy tặng cho 1 trường hợp.

Tổng số hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân nhân dân", xét tặng, truy tặng danh hiệu “Nghệ nhân ưu tú" trong lĩnh vực nghề thủ công mỹ nghệ lần thứ 5 được Hội đồng chuyên ngành cấp Bộ xét, trình Hội đồng cấp Nhà nước tại Tờ trình số 763/TTr-BCT là 70 hồ sơ. Trong đó, hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân nhân dân" 10 người; hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu "Nghệ nhân ưu tú" 59 người; hồ sơ đề nghị xét truy tặng danh hiệu "Nghệ nhân ưu tú" 1 người.

Ông Ngô Quang Trung cũng thông tin, trong kỳ xét tặng danh hiệu năm 2024, có 14 tỉnh, thành phố, địa phương có số lượng hồ sơ nhiều nhất, gồm: Hà Nội 31 hồ sơ; Thanh Hóa, Quảng Nam mỗi tỉnh 6 hồ sơ; Bắc Ninh 5 hồ sơ, ...
Có 24 nghề thủ công mỹ nghệ đề nghị xét tặng, gồm: Điêu khắc, mây tre, gốm, đúc đồng, mộc, đắp phù điêu, thêu, sơn mài, tranh dân gian, sơn son thiếp vàng, đan thủ công. Gốm là nghề thủ công mỹ nghệ đề nghị xét nhiều nhất với 10 hồ sơ, tiếp đến là nghề đúc đồng 7 hồ sơ.
Tại cuộc họp, sau khi nghe ý kiến đóng góp của thành viên Hội đồng, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho rằng, qua thảo luận, các thành viên Hội đồng có ý kiến cần đổi mới cách xét chọn để tôn vinh đúng, trúng, kịp thời, phản ánh thực chất, đa dạng đóng góp của các nghệ nhân cao tuổi. Có thể họ không đủ các tiêu chí theo quy định hiện hành nhưng thực chất có đóng góp rất lớn cho xã hội. Hay ở vùng sâu vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số còn rất nhiều người tài giỏi cần được phát hiện, tôn vinh.

“Ý kiến này rất xác đáng, đổi mới cách tuyển chọn, phát hiện, điều này không chỉ rất quan trọng với các cá nhân trong cuộc mà còn giá trị xã hội lớn”, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh.
Từ đổi mới cách phát hiện, tuyển chọn, chúng ta cũng mạnh dạn đề xuất với Nhà nước điều chỉnh kịp thời các tiêu chuẩn, tiêu chí, điều kiện là cần thiết mới có thể phát hiện và tôn vinh kịp thời các cá nhân điển hình tiên tiến. Mặc dù Nghị định số 43 vừa được ban hành vào tháng 4/2024 nhưng không nghĩa mới sửa đổi mà không cần sửa đổi tiếp, bởi các quy định luôn có độ trễ so với thực tiễn.

Cần tiếp tục nghiên cứu và có cơ chế hỗ trợ xây dựng quảng bá sản phẩm của nghệ nhân nhằm lan toả ra xã hội, biến danh hiệu trở thành giá trị vật chất đủ lớn. Điều này sẽ đóng góp lớn cho kinh tế đất nước, ví dụ như du lịch hay xuất khẩu tại chỗ, đồng thời là cách quảng bá thương hiệu và đất nước con người Việt Nam rất tốt.

Hỗ trợ để nghệ nhân tiếp tục say mê truyền nghề tốt hơn, hiệu quả hơn. Cục Công Thương địa phương tiếp thu y kiến này để xây dựng kế hoạch khuyến công hàng năm tập trung hỗ trợ nghệ nhân truyền nghề rộng rãi ra cộng đồng.

Cùng với việc tôn vinh, cần làm tốt công tác truyền thông để lan toả giá trị và ảnh hưởng của danh hiệu với các nghệ nhân. Truyền thông có giá trị nhiều mặt, một là động viên về mặt tinh thần với các nghệ nhân, thông qua truyền thông còn là kênh giám sát hữu hiệu.

Còn chút băn khoăn của thành viên Hội đồng về xét tặng danh hiệu theo Nghị định số 123 hay Nghị định số 43, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên phân tích rõ, quá trình xét để đề xuất danh hiệu nghệ nhân diễn ra từ đầu năm, Nghị định số 43 có hiệu lực vào tháng 5/2024 không thể xem xét áp dụng. Quá trình xét tặng diễn ra ở thời điểm gao thoa, do đó, quy định cho phép với các cá nhân được xem xét theo Nghị định số 123, Hội đồng lập theo Nghị định số 43.

Bộ trưởng Bộ Công Thương cũng lưu ý, trích yếu trong hồ sơ, bộ phận giúp việc chỉnh sửa lại từ ngữ cho đúng, làm sao để không phải chỉnh sửa sau công bố.

TTCN-ARIT