Trong bối cảnh đó, khu vực công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp ở nông thôn vẫn chiếm tỷ trọng lớn về lao động và tiêu thụ năng lượng, nhưng lại đối mặt với hạn chế về công nghệ, vốn và năng lực quản trị. Chính vì vậy, khuyến công – với vai trò hỗ trợ kỹ thuật, tài chính, đào tạo và chuyển giao công nghệ – trở thành công cụ quan trọng để thúc đẩy chuyển đổi xanh ở cấp cơ sở. Các văn bản như Chiến lược tăng trưởng xanh 2021–2030, Kế hoạch hành động kinh tế tuần hoàn 2035 hay Chương trình phát triển công nghiệp môi trường đều nhấn mạnh yêu cầu giảm phát thải, tiết kiệm năng lượng và thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn. Điều này đặt ra yêu cầu phải tái định vị khuyến công như một trụ cột hỗ trợ doanh nghiệp nông thôn tham gia quá trình chuyển đổi xanh một cách chủ động và bền vững.

Khuyến công đóng vai trò quan trọng thúc đẩy chuyển đổi xanh

Khuyến công có vai trò đặc biệt trong việc đưa các giải pháp xanh đến gần hơn với doanh nghiệp nhỏ và vừa, hợp tác xã và hộ sản xuất nông thôn – những đối tượng thường khó tiếp cận công nghệ mới. Thông qua hỗ trợ mô hình trình diễn kỹ thuật, ứng dụng máy móc hiện đại, đào tạo sản xuất sạch hơn hay hỗ trợ xử lý chất thải, khuyến công giúp giảm chi phí đầu tư ban đầu và rủi ro khi doanh nghiệp chuyển đổi. Các chính sách mới như Nghị định 235/2025/NĐ-CP đã bổ sung nội dung “sản xuất và tiêu dùng bền vững”, “chuyển đổi số”, “kinh tế tuần hoàn”, cho thấy định hướng rõ ràng của Nhà nước trong việc đưa yếu tố xanh vào mọi hoạt động khuyến công. Đồng thời, Chương trình khuyến công quốc gia 2026–2030 đặt mục tiêu hỗ trợ 100 mô hình trình diễn kỹ thuật, 1.600 cơ sở ứng dụng máy móc tiên tiến và 100 mô hình sản xuất sạch hơn – những con số thể hiện vai trò dẫn dắt của khuyến công trong quá trình chuyển đổi xanh. Nhờ đó, khuyến công không chỉ hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng suất mà còn giúp họ đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường ngày càng khắt khe của thị trường quốc tế.

Khuyến công và mục tiêu Net Zero 2050

Để đạt mục tiêu Net Zero 2050, Việt Nam cần giảm mạnh phát thải trong các lĩnh vực công nghiệp, năng lượng, giao thông và quản lý chất thải. Khuyến công chính là “cánh tay nối dài” giúp hiện thực hóa mục tiêu này ở cấp cơ sở, nơi phát sinh nhiều nguồn phát thải phân tán. Thông qua hỗ trợ đổi mới công nghệ, tiết kiệm năng lượng, phát triển năng lượng tái tạo quy mô nhỏ, xử lý chất thải và thúc đẩy tái chế, khuyến công góp phần trực tiếp giảm phát thải khí nhà kính.

Các chính sách như Chiến lược tăng trưởng xanh hay Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn đều yêu cầu lồng ghép mục tiêu giảm phát thải vào hoạt động sản xuất. Khi khuyến công hỗ trợ doanh nghiệp áp dụng công nghệ ít carbon, mô hình tuần hoàn hay sử dụng năng lượng hiệu quả, điều đó đồng nghĩa với việc đóng góp vào lộ trình giảm cường độ phát thải 15% vào 2030 và tiến tới trung hòa carbon vào 2050. Như vậy, khuyến công không chỉ là chính sách hỗ trợ sản xuất mà còn là công cụ chiến lược trong thực hiện cam kết Net Zero của Việt Nam.

Giải pháp trọng tâm để gắn kết khuyến công với chuyển đổi xanh

Để khuyến công thực sự trở thành động lực chuyển đổi xanh, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Trước hết, cần ưu tiên hỗ trợ các huyển giao công nghệ nhanh hơn. Cuối cùng, việc huy động nguồn lực từ tín dụng xanh, quỹ môi trường, vốn ODA và hợp tác công tư sẽ giúp mở rộng quy mô hỗ trợ, tạo điều kiện để doanh nghiệp nông thôn tiếp cận công nghệ xanh với chi phí hợp lý.

Như vậy, khuyến công giai đoạn 2026–2030 mang trọng trách mới, không chỉ hỗ trợ phát triển công nghiệp nông thôn mà còn dẫn dắt quá trình chuyển đổi xanh, góp phần thực hiện mục tiêu Net Zero 2050. Khi được lồng ghép với các chính sách tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn và công nghiệp môi trường, khuyến công trở thành công cụ chiến lược giúp doanh nghiệp nông thôn nâng cao năng lực cạnh tranh, giảm phát thải và đáp ứng yêu cầu của thị trường toàn cầu. Để làm được điều đó, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa Bộ Công Thương, các địa phương, doanh nghiệp và các tổ chức hỗ trợ kỹ thuật. Nếu triển khai hiệu quả, khuyến công sẽ không chỉ thúc đẩy phát triển kinh tế mà còn góp phần xây dựng một nền công nghiệp xanh, bền vững và có khả năng thích ứng cao trước các thách thức môi trường trong tương lai./.

Nguyễn Quang Huy