Thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước về phát triển công nghiệp gắn với tái cơ cấu kinh tế, mạng lưới CCN trên cả nước từng bước được hình thành và mở rộng. Hầu hết các địa phương đã đưa nội dung phát triển CCN vào quy hoạch tỉnh, coi đây là công cụ quan trọng để thu hút đầu tư, tạo mặt bằng sản xuất tập trung, giải quyết việc làm cho lao động tại chỗ và tăng nguồn thu ngân sách.

Cùng với đó, việc phát triển CCN đã góp phần di dời các cơ sở sản xuất gây ô nhiễm ra khỏi khu dân cư, từng bước cải thiện môi trường sống và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với hoạt động sản xuất công nghiệp. Một số địa phương đã chú trọng đầu tư hạ tầng CCN theo hướng đồng bộ, hình thành các CCN chuyên ngành, gắn với chuỗi giá trị sản phẩm chủ lực, qua đó nâng cao hiệu quả sử dụng đất và năng lực cạnh tranh của sản phẩm công nghiệp.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác phát triển CCN hiện nay vẫn còn nhiều khó khăn, nhất là trong giai đoạn chuyển đổi mô hình quản lý và vận hành hạ tầng. Một trong những vướng mắc nổi bật tại nhiều địa phương khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp là việc chuyển giao cơ quan quản lý, bảo dưỡng và vận hành hạ tầng kỹ thuật CCN, đặc biệt đối với các CCN được đầu tư bằng nguồn vốn nhà nước.

Theo quy định hiện hành, việc quản lý, sử dụng và khai thác tài sản kết cấu hạ tầng CCN do Nhà nước đầu tư phải thực hiện theo pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công và tài sản kết cấu hạ tầng. Tuy nhiên, trên thực tế, việc xác định rõ chủ thể chịu trách nhiệm quản lý, vận hành, bảo dưỡng hạ tầng CCN, nhất là các công trình bảo vệ môi trường như hệ thống xử lý nước thải tập trung, vẫn còn nhiều lúng túng. Nhiều địa phương gặp khó khăn trong bố trí kinh phí vận hành, bảo trì, cũng như trong việc phân định trách nhiệm giữa cơ quan quản lý nhà nước, đơn vị được giao quản lý tài sản và các doanh nghiệp thứ cấp trong CCN.

Thực trạng này tại một số CCN, hệ thống xử lý nước thải tập trung chưa được vận hành thường xuyên, hiệu quả chưa cao, ảnh hưởng đến mục tiêu phát triển bền vững và yêu cầu bảo vệ môi trường. Đây cũng là nội dung được các địa phương phản ánh nhiều trong quá trình triển khai các quy định mới về quản lý, phát triển CCN.

Việc Chính phủ ban hành Nghị định số 32/2024/NĐ-CP ngày 15/3/2024 về quản lý, phát triển cụm công nghiệp có ý nghĩa quan trọng, góp phần hoàn thiện khung pháp lý và khắc phục những bất cập phát sinh từ thực tiễn. Đáng chú ý, Nghị định số 32/2024/NĐ-CP nhấn mạnh trách nhiệm của chủ đầu tư hạ tầng CCN trong việc bảo đảm các điều kiện kỹ thuật thiết yếu, đặc biệt là hệ thống xử lý nước thải tập trung, phù hợp với định hướng phát triển CCN theo hướng xanh, bền vững, tiết kiệm tài nguyên và thân thiện với môi trường. Cùng với đó, Bộ Công Thương tiếp tục tiếp nhận, tổng hợp các khó khăn, vướng mắc từ địa phương để hoàn thiện hồ sơ Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung cho phù hợp, thống nhất trong hệ thống pháp luật, phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp và tình hình thực tế quản lý, phát triển CCN thời gian tới.

Ở góc độ cải cách thủ tục đầu tư, dự thảo Luật Đầu tư thay thế với nhiều nội dung đổi mới quan trọng. Theo đó, dự án đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật CCN sẽ không phải thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư; thay vào đó, chỉ thực hiện thủ tục thành lập hoặc mở rộng CCN theo quy định tại Nghị định của Chính phủ về quản lý, phát triển CCN. Đây được xem là bước tháo gỡ một trong những “nút thắt” lớn hiện nay, góp phần rút ngắn thời gian chuẩn bị đầu tư, giảm chồng chéo thủ tục hành chính và tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các địa phương, nhà đầu tư tham gia phát triển hạ tầng CCN.

Trong thời gian tới, để nâng cao hiệu quả phát triển CCN, các địa phương cần tiếp tục tổ chức thực hiện nghiêm túc Nghị định số 32/2024/NĐ-CP; đồng thời chủ động rà soát, hoàn thiện mô hình quản lý, vận hành hạ tầng CCN, đặc biệt là hạ tầng bảo vệ môi trường. Việc sớm làm rõ cơ chế giao, cho thuê, chuyển giao quyền quản lý, khai thác tài sản hạ tầng CCN do Nhà nước đầu tư là yêu cầu cấp thiết nhằm bảo đảm tính thống nhất, minh bạch và khả thi trong tổ chức thực hiện. Cùng với đó, cần đẩy mạnh huy động nguồn lực xã hội hóa cho đầu tư hạ tầng CCN, khuyến khích mô hình đối tác công tư; lựa chọn dự án đầu tư thứ cấp có công nghệ tiên tiến, giá trị gia tăng cao và đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường.

Phát triển cụm công nghiệp là nhiệm vụ quan trọng trong chiến lược phát triển công nghiệp quốc gia và phát triển kinh tế địa phương. Việc tiếp tục hoàn thiện thể chế, đặc biệt thông qua Nghị định số 32/2024/NĐ-CP và cải cách pháp luật về đầu tư, cùng với tháo gỡ kịp thời các vướng mắc trong quản lý, vận hành hạ tầng, sẽ là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả phát triển CCN, góp phần thúc đẩy công nghiệp hóa theo hướng bền vững và hiện đại.

MinhHueLe