Điện Biên, tỉnh miền núi biên giới, diện tích rộng nhưng dân cư không tập trung, địa hình chia cắt vốn được xem là địa bàn có nhiều điểm nghẽn trong phát triển kinh tế - xã hội. Thế nhưng, từ khi triển khai Chương trình MTQG giai đoạn 2021–2025, các cấp chính quyền địa phương đã chủ động biến thách thức thành động lực. Sở Công Thương, cơ quan đầu mối thực hiện các tiêu chí về điện nông thôn, hạ tầng thương mại, tiểu thủ công nghiệp đã liên tục ban hành các văn bản hướng dẫn, phối hợp và giám sát để từng xã, từng thôn bản có cơ sở pháp lý, nguồn lực thực hiện nhiệm vụ được giao. Nhìn rộng ra toàn tỉnh, những con số biết nói thể hiện chặng đường dài Điện Biên đã đi qua. Sau sắp xếp đơn vị hành chính hai cấp, toàn tỉnh có 45 xã, phường; trong đó 25 xã đã đạt hoặc cơ bản đạt chuẩn NTM và 01 xã đạt chuẩn NTM nâng cao, cho thấy nền tảng phát triển nông thôn đã định hình rõ nét. Nếu như trước đây, câu chuyện nông thôn mới ở Điện Biên còn mờ nhạt thì nay, những tuyến đường mới, phiên chợ vùng biên, siêu thị, trung tâm thương mại và lưới điện nông thôn vươn xa chính là minh chứng cho sự bền bỉ trong hành trình đổi thay.

Ở cấp độ ngành, tiêu chí số 4 về điện và tiêu chí số 7 về hạ tầng thương mại – hai tiêu chí do Bộ Công Thương phụ trách – đã trở thành bệ đỡ quan trọng cho tiến trình công nghiệp hóa nông thôn. Đến thời điểm báo cáo, tỉnh có 45/45 xã, phường có điện lưới quốc gia, đạt 100%, và tỷ lệ hộ dân được sử dụng điện ước đạt trên 95,75%, dự kiến tăng lên 96,2% cuối năm 2025. Đó không chỉ là con số thống kê; đó là ánh sáng đến trường của trẻ em vùng cao, là tiếng máy xay nông sản giữa núi rừng, là bước chuyển đổi căn bản từ tự cung tự cấp sang sản xuất hàng hóa.

Nhưng sự chuyển biến mạnh mẽ nhất nằm ở những địa bàn khó khăn nhất. Và nếu nói tới những điểm sáng trong bức tranh rộng lớn ấy, hai xã vùng biên Mường Nhé và Sín Thầu, từng được ví là những nơi “xa nhất trong cái xa” đang viết nên câu chuyện đặc sắc.

Mường Nhé: Bứt phá từ nền tảng thương mại và điện nông thôn

Mường Nhé, nơi có đông đồng bào dân tộc sinh sống, từng đối diện với nhiều rào cản trong phát triển kinh tế. Địa bàn rộng, giao thông phức tạp, tập quán sản xuất manh mún... khiến Chương trình NTM khi mới khởi động gặp không ít lúng túng. Nhưng bằng cách tiếp cận phù hợp, lấy phát triển thương mại - dịch vụ làm mũi nhọn, xã từng bước chuyển mình. Ngay từ đầu, UBND xã Mường Nhé đã chủ động xây dựng kế hoạch, giao nhiệm vụ cụ thể cho từng bộ phận, đồng thời tăng cường phối hợp với cơ quan chuyên môn của tỉnh để thực hiện các tiêu chí Công Thương. Đây là điểm khác biệt quan trọng, vì nhiều địa phương thường xem công tác thương mại chỉ là “phần mềm” của NTM, trong khi thực tế, thương mại chính là đầu ra của sản xuất.

Mường Nhé hiện duy trì bình quân 11/19 tiêu chí NTM, trong đó nhóm tiêu chí Công Thương đạt được những bước tiến đáng kể. Cơ sở hạ tầng thương mại được quan tâm đúng hướng: xã đã xây dựng chợ nông thôn hạng II đạt chuẩn, có kế hoạch nâng cấp và khai thác hiệu quả. Không dừng lại ở đó, Mường Nhé còn quy hoạch khu đất trung tâm xã để phát triển trung tâm thương mại và dịch vụ, mở ra triển vọng mới trong thương mại vùng biên.

Điện nông thôn cũng là một điểm sáng. 95,2% hộ dân được sử dụng điện an toàn, thường xuyên, đưa xã tiệm cận mức hoàn thành tiêu chí số 4; chỉ còn 01 bản chưa có điện lưới – vướng mắc duy nhất cần tháo gỡ. Ở một nơi mà trước đây nhiều bản còn sử dụng đèn dầu, sự xuất hiện của điện lưới đã thay đổi cách người dân sản xuất – từ phơi sấy nông sản đến bảo quản thực phẩm và sử dụng máy móc.

Bên cạnh đó, 05 sản phẩm OCOP của xã đang góp phần hình thành chuỗi sản phẩm đặc trưng vùng biên, tạo việc làm và tăng thu nhập cho người dân. Đây là thành quả không thể có nếu thiếu sự vào cuộc của ngành Công Thương trong xúc tiến thương mại và kết nối thị trường.

Điểm đáng chú ý là Mường Nhé đã vận động các hộ kinh doanh nâng cấp cửa hàng tổng hợp đạt chuẩn, phát triển mô hình thương mại – dịch vụ gắn với tiêu thụ sản phẩm địa phương. Từ chỗ buôn bán nhỏ lẻ theo mùa vụ, người dân đã bắt đầu chuyển sang hình thức kinh doanh ổn định, có thương hiệu.

Sín Thầu: Vùng cực Tây và câu chuyện của những người “không chịu đứng lại”

Nếu Mường Nhé là ví dụ về sự chủ động trong quy hoạch và thương mại, thì Sín Thầu lại kể câu chuyện táo bạo hơn: nỗ lực vượt lên từ khó khăn chồng chất. Sau khi sáp nhập chính quyền hai cấp, xã Sín Thầu phải rà soát toàn bộ quy hoạch do quy hoạch chung cũ không còn phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021–2025. Đây là rào cản lớn với một địa phương biên giới, trình độ dân trí còn thấp, hạ tầng giao thông hạn chế, thanh niên chủ yếu đi làm thuê xa nhà.

Thế nhưng, chính điều đó lại tạo nên sự khác biệt. Thay vì chờ đợi hỗ trợ từ cấp trên, xã chủ động ban hành quy chế hoạt động của Ban chỉ đạo Chương trình MTQG, phân công nhiệm vụ theo từng lĩnh vực, tạo sự thống nhất trong hành động. Đây là bước đột phá trong tư duy quản lý – điều mà không phải xã vùng biên nào cũng làm được. Kết quả cho thấy cách làm này hoàn toàn đúng. Sín Thầu hiện đạt 12/19 tiêu chí NTM, mức độ hoàn thành vượt nhiều xã trong khu vực. Trong đó, 17/21 bản đã có điện lưới quốc gia, các bản còn lại đang được triển khai trong chương trình “Bừng sáng Điện Biên”.

Không chỉ có điện, xã còn xây dựng chợ nông thôn tại bản Cá Là Pá – dù chợ chưa hoạt động chính thức, đây là hạt nhân hình thành giao thương biên giới trong tương lai. Với 82 hộ gia đình kinh doanh dịch vụ nhỏ lẻ, Sín Thầu đang bước sang giai đoạn mới: từ tiêu dùng tự túc sang trao đổi hàng hóa, dù chuyển biến còn chậm.

Song hành với những con số, điều quý nhất ở Sín Thầu chính là tinh thần “không đứng lại”. Người dân bắt đầu nhìn thấy lợi ích từ NTM – đường đi được sửa, hệ thống điện về bản, sản xuất có thị trường. Đó là nền tảng quan trọng để xã tiếp tục bứt phá.

Nhìn vào hành trình đổi thay ở Mường Nhé và Sín Thầu, dễ nhận thấy dấu ấn xuyên suốt của ngành Công Thương tỉnh Điện Biên. Không chỉ dừng ở vai trò tham mưu chính sách, ngành đã trở thành “đầu kéo” dẫn dắt các địa phương triển khai hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới. Trên cơ sở các hướng dẫn, quy định chuyên ngành, Sở Công Thương kịp thời ban hành bộ khung hướng dẫn thực hiện tiêu chí về điện và hạ tầng thương mại, giúp các xã có căn cứ pháp lý, lộ trình cụ thể để triển khai, tránh tình trạng lúng túng, manh mún trong thực hiện.

Không dừng lại ở hoạch định, ngành Công Thương còn chủ động đưa sản phẩm nông thôn Điện Biên bước ra thị trường thông qua hàng loạt chương trình xúc tiến thương mại, kết nối giao thương trong và ngoài tỉnh. Từ những phiên chợ vùng biên đến các hội chợ chuyên ngành, sản phẩm địa phương có cơ hội tiếp cận người tiêu dùng rộng hơn, mở ra hướng phát triển kinh tế hàng hóa thay cho mô hình sản xuất tự cung, tự cấp trước đây.

Song song với đó, hoạt động khuyến công được triển khai theo chiều sâu, hỗ trợ các cơ sở sản xuất mạnh dạn đổi mới công nghệ, ứng dụng máy móc hiện đại thay thế lao động thủ công. Sự thay đổi này không chỉ giúp nâng cao chất lượng sản phẩm mà còn hình thành đội ngũ lao động kỹ thuật tại địa phương, tạo nguồn sinh kế ổn định và bền vững.

Có thể nói, vai trò của ngành Công Thương không chỉ thể hiện ở việc hoàn thành các chỉ tiêu, tiêu chí của Chương trình MTQG, mà còn ở tầm nhìn phát triển: kết nối hạ tầng – khơi thông thị trường – nuôi dưỡng sinh kế. Chính chuỗi hành động đồng bộ ấy đã góp phần đưa nông thôn vùng biên từ chỗ khó khăn, bị động trở thành chủ thể của phát triển, đúng tinh thần “không để ai bị bỏ lại phía sau”.

Nhờ những bước đi chiến lược đó, bức tranh nông thôn mới ở Điện Biên không còn chỉ là mục tiêu trên nghị quyết, mà đã trở thành động lực lan tỏa, thắp sáng khát vọng vươn lên của các xã vùng biên, mở ra hành trình phát triển mới giàu nội lực và bền vững.

Trần Tú